Nakon što je Ukrajina zaustavila protok ruskog gasa preko svoje teritorije, Evropa se našla u novoj fazi energetske tranzicije, a dugoročne posljedice će se osjetiti i u BiH.
Ukrajina je već mjesecima najavljivala da, kada krajem 2024. godine istekne trenutni ugovor s Rusijom, neće doći do sklapanja novog, te da bi Evropa trebalo na to da se pripremi. Već nekoliko godina van pogona je “Sjeverni tok 1”, a “Sjeverni tok 2”, iako sagrađen, nikada nije profunkcionisao.
Jedini ruski gas koji cijevima dolazi u Evropu je “Turski tok”, gasovod čiji značajan dio prolazi kroz Srbiju, a Republika Srpska je željela da izgradi istočnu konekciju, koja bi se kod Bijeljine priključila na postojeću infrastrukturu u Srbiji. BiH za sada dobija gas preko “Turskog toka”, koji u najvećem dijelu kontrolišu Rusija i Turska.
Sjedinjene Američke Države preko svoje Ambasade u Sarajevu vrše pritisak na vlasti u FBiH da izgrade gasovod koji bi povezao BiH s terminalom za tečni gas na Krku kako bi se zemlja oslobodila zavisnosti od ruskog gasa. Ovaj projekat stoji već nekoliko godina jer se stranke s centralom u Sarajevu i Mostaru ne mogu dogovoriti o dodjeli posla izgradnje gasovoda i upravne strukture u preduzeću koje bi dobavljalo gas.
Međutim, s obzirom na to da je odnedavno u pogonu terminal za prijem tečnog gasa u grčkom Aleksandropolisu kapaciteta gotovo šest milijardi kubnih metara gasa godišnje, a da Srbija ima infrastrukturu potrebnu da se poveže na taj gasovod, tako da će i BiH preko Zvornika, preko kojeg se sada prevozi ruski gas, moći pristupiti drugim izvorima gasa. Srbija je, kako je nedavno izjavio Aleksandar Vučić, predsjednik Srbije, naručila 300 miliona kubnih metara gasa preko grčkog terminala, a kompletiranjem gasovoda Niš – Danilovgrad kapaciteta 1,5 milijardi kubnih metara povezala se s Bugarskom preko koje ide grčki gas.
S obzirom na to da su trenutne potrebe BiH male, moguće je obezbijediti gas iz ovog izvora, ali bi onda trebalo sklopiti odgovarajuće ugovore sa Srbijom, Grčkom i ostalim zemljama u tranzitu, ili bi BiH mogla kupovati gas direktno od Srbije, ako bi postigli dogovor o tome.
Ruski gas je generalno jeftiniji od tekućeg gasa, ali tekući gas je često kvalitetniji i kaloričniji, iako razlika nije dramatična. Republika Srpska ima svoje planove za gasifikaciju, a već duži niz godina govori se o izgradnji gasnih centrala koje bi kao energent koristile ruski gas. S obzirom na to da su dvije termocentrale u Srpskoj na ivici isteka resursa, razmišlja se i o njihovoj konverziji u gasne centrale, međutim pitanje je ekonomičnosti i isplativosti ovakve investicije i da li bi bilo povoljnije izgraditi novo postrojenje s ledine.
Kao jedan od velikih igrača u gasnom sektoru u Evropi je Azerbejdžan, s kojim EU želi tijesnu saradnju kako bi u što je moguće većoj mjeri zamijenila ruski gas koji više ne želi da uzima iz geopolitičkih razloga i razloga energetske neizvjesnosti.
Azerbejdžan ima bogata nalazišta gasa u Kaspijskom moru, a u Evropu dolazi Transanatolijskim koridorom (TANAP) i Transjadranskom konekcijom (TAP) kroz Italiju, Grčku i Albaniju.
Ukoliko bi bio izgrađen jadransko-jonski gasovod (IAP), BiH bi mogla dugoročno obezbijediti dodatni izvor jeftinog gasa i iz tog izvora čime bi obezbijedila diverzifikaciju bez koje je nemoguće razmišljati o krupnim investicijama u distributivnu gasnu mrežu i centrale na gas.
Odluka Ukrajine da prekine tranzit ruskog gasa neće imati neposredne posljedice za BiH, ali će natjerati njene političare da drugačije počnu razmišljati o energetskoj sigurnosti u zemlji. Osim toga, nova politička dinamika u Siriji i nove vlasti u toj zemlji koje su naklonjenije zapadnim zemljama i Turskoj mogla bi dovesti do izgradnje novih tranzitnih ruta za gas što bi moglo uticati i na veću dostupnost gasa u Evropi, pa samim time i u BiH, prenose Nezavisne.
Foto: Freepik
