Vijest da je Milorad Dodik juče u Palati Republike primio predstavnike kompanija Rock Tech i Arcore AG ostala je, neopravdano, u sijenci političkih dešavanja u Srpskoj i BiH u kojima je upravo predsjednik RS glavna tema i uloga.
Svega dva dana prije sastanka u Banjaluci, 19. februara, kompanija Rock Tech Lithium Inc. je potpisala obavezujući sporazum o poslovnoj kombinaciji (BCA) sa švajcarskom rudarskom kompanijom Arcore AG. Par dana prije potpisivanja sporazma, u “foto-finišu”, ArCore je podnio i zahtjev za eksploataciju litijuma prema Ministarstvu energetike i rudarstva RS. Da su zakasnili samo tri dana, koncesija za eksploataciju bi pripala nazad Republici Srpskoj.
U saopštenju Rock Techa se navodi da su se i oni i ArCore obavezali da će osnovati zajedničko evropsko preduzeće koje će kontrolisati Rock Tech-ov “Guben konverter” u Njemačkoj, kao i projekat ArCore Lopare u Bosni i Hercegovini i time će se obuhvatiti cijeli lanac aktivnosti, od rudnika do proizvoda- litijuma u kvalitetu pogodnom za proizvodnju baterija.
Rock Tech će u novoj firmi imati 75% kontrolnog udjela, a zatvaranje transakcije je planirano za drugi kvartal 2025. godine.
Da su ambicije Rock Techa na najvećem mogućem nivou potvrđuje i izjava njihovog menadžmenta.
„Snažni evropski lanci snabdijevanja ključni su za osiguranje strateške autonomije regiona, jačanje industrijske konkurentnosti i omogućavanje prelaska na klimatski neutralnu ekonomiju. Evropa je trenutno izrazito zavisna od uvoza kritičnih sirovina, poput litijuma. Ovo je važan korak ka tome da Rock Tech postane evropski lider u snabdijevanju sirovinama za baterije”, rekao je Dirk Harbecke, izvršni direktor i predsjednik Rock Tech.
Ono što je posebno zanimljivo je da, iako je zakonom propisan rok za podnošenje zahtjeva za eksploataciju litijuma dvije godine od dana završetka istraživanja, a koji u slučaju nalazišta litijuma i drugih ruda na teritoriji Lopara ima firma Ar Core koja je vršila istraživanja i čiji rok je isticao 31.jula prošle godine, Vlada RS je odlučila da taj rok pomjeri na početak 2025. godine, tačnije na 17.02.2025. godine.
Vladimir Rudić, direktor ArCore za GERILU je potvrdio da je ova kompanije podnijela zahtjev za pokretanje postupka dodjele koncesije za eksploataciju mineralnih sirovina svega tri dana prije krajnjeg roka, odnosno 14.februara ove godine. Nekoliko dana poslije uslijedio je sastanak sa Dodikom u Palati.
Da se to nije dogodilo u navedenom ruku, prema Zakonu o geološkim istraživanjima RS, članom 58, “pravo da koristi rezultate tih istraživanja imala bi Republika Srpska”.
Nejasno je, ipak, zašto u saopštenju Rock Techa ističu da su tek u procesu podnošenja zahtjeva za rudarsku koncesiju.
“Po završetku faze istraživanja, projekat je sada u procesu podnošenja zahtjeva za rudarsku koncesiju. Prvi korak u novom zajedničkom preduzeću biće dovršetak pre-feasibility studije, koja će ocijeniti tehničke mogućnosti, ekonomske koristi te ekološke i društvene aspekte projekta”, navodi se u saopštenju, a to dalje potvrđuje i izjava jednog od ključnih ljudi u Arcore.
„Briga o ovom izuzetno važnom resursu Republike Srpske naša je fiducijarna obaveza koju preuzimamo s najvećom odgovornošću. Upravo vođeni tom odgovornošću formalno podnosimo zahtjev za koncesiju. Čast nam je da zajedno sa Rock Tech-om igramo ključnu ulogu u stvaranju nezavisnog evropskog lanca snabdijevanja kritičnim metalima”, izjavio je i Jeff Stone, vršilac dužnosti izvršnog direktora Arcore.
Rudić, međutim, u razgovoru za Gerilu ističe da je ovo tek početak procesa dobijanja dozvole za eksploataciju, kao i da će se tek predavati studija ekonomske opravdanosti, kao i ekološka studija, kao i da je to standardna procedura u ovakvim slučajevima.
Iako je Milorad Dodik ranije “prizivao” proizvodnju litijumskih baterija u Srpskoj, to se neće desiti, ali, po svoj prilici, hoće obrada litijuma, odnosno dobijanje prerađenog litijum-sulfata koji će se potom slati u konverter u Gubenu.
“Tačno je da će se tretman rude litijuma obavljati u Srpskoj, odnosno BiH, mada za sada ne znamo tačnu lokaciju. Ono što je sigurno je da će to biti izvan naseljenog mjesta, odnosno sa ciljem da taj pogon ne uzrokuje iseljavanje stanovništva. Takođe, ispunjavaće sve ekološke standarde i to će biti potpuno nova tehnologija koja će se tek primjenjivati u svijetu rudarstva i obrade ruda”, rekao je Rudić u razgovoru za naš portal.
Iako je Rudić u razgovoru najavio da će i predstavnike lokalnog stanovništva, kao i novinare, u budućem periodu ArCore odvesti na jednu od lokacija gdje se već obrađuje ruda litijuma, nije mogao da nam kaže gdje je taj pogon, odnosno gdje se nalazi taj rudnik koji će biti primjer onoga što možemo očekivati u Loparama.
Na naše pitanje zašto nakon sastanka sa Dodikom nije organizovana pres konferencija kako bi stanovništvo Srpske a posebno Lopara bilo informisano šta zapravo može da se očekuje od ovog projekta, Rudić je rekao da se u informisanje javnosti ide postepeno ali i transparentno.
U saopštenju Rock Techa se dalje navodi da će ležište Arcore biti razvijano u saradnji s lokalnim akterima i uz poštovanje najstrožih ekoloških, socijalnih i upravljačkih (ESG) standarda, a da kompanija planira dobiti IRMA (Initiative for Responsible Mining Assurance) sertifikat.
Navodi se da će se u konverteru litijum-hidroksida monohidrata (LHM) u Gubenu proizvoditi materijali za baterije za do 500.000 električnih vozila godišnje. Projekat je u završnoj fazi finansiranja, a svi građevinski, ekološki i operativni planovi su odobreni.
Ističe se i da bi mineralno ležište kompanije Arcore u Loparama moglo postati jedno od najvećih evropskih nalazišta litijuma, sa procijenjenih 600.000 tona ekvivalenta litijum-karbonata (LCE), bora, kao i značajne koncentracije magnezijuma, kalijuma i aluminijuma.
Andrijana Pekić-Tešanović, članica udruženja “Čuvari Majevice”, za Gerilu kaže da stanovnici Lopara jesu razočarani posljednjim informacijama ali da ostaju na svom putu – očuvanja svoje životne sredine.
“Mi ostajemo posvećeni putu i borbi za status zaštićenog područja, tj.planina Majevica može biti samo i jeste Park prirode. Sve drugo je neprihvatljivo, dok se duboko ukorijenjen problem korupcije institucija RS ne promijeni, jer u ovakvim uslovima svjedoci smo, na bezbroj primjera, nepoštovanja propisanih pravila i standarda, a sve to vodi ozbiljnom narušavanju zdravlja ljudi, kroz zagađenja vode i vazduha, kao i nepopravljivom uništenju prirode”, ističe Pekić Tešanović u razgovoru za Gerilu.
Jedan od političara koji se ponajviše bavio ovom temom je Nebojša Vukanović, lider Liste za pravdu i red, koji za Gerilu kaže da ga sastanak predsjednika Srpske i čelnika ArCore i Rock Techa ne iznenađuje.
“Milorad Dodik nastavlja sa izdajom i rasprodajom Republike Srpske, u strahu od kraja vladavine predaje strancima poslednje resurse Republike Srpske, od Alumine, koncesije na svaku rijeku i potok koji je dala njegova vlada, predaje rudnika uglja u Ugljeviku Serdarovu do sastanka sa predstavnicima švajcarskih firmi koje namjeravaju vršiti eksploataciju litijuma. To je konačan čin izdaje, sa nesagledivim posljedicama, prije svega ekološkim. On želi da bukvalno postanemo kolonija. Štetni sporazumi mogu se spriječiti jedino ako se narod digne na noge”, kaže Vukanović za Gerilu.
Tačno prije godinu dana, u ferbuaru 2024, Rado Savić, načelnik opštine Lopare predao je na protokol Narodne skupštine Republike Srpske potpise građanske inicijative – peticije kojom je 3711 građana Lopara izrazilo svoje protivljenje otvaranju rudnika litijuma na Majevici.
Takođe, prije mjesec dana, krajem januara ove godine, je inicijativni odbor građanske inicijative “Majevica-park prirode, a ne rudnik litijuma“ predao peticiju koju je potpisalo 6057 građana Bijeljine, Zvornika, Lopara i Ugljevika, a kojom se od Narodne skupštine Republike Srpske traži da stavi moratorijum na dodjelu koncesija za istraživanje i eksploataciju litijuma i drugih pronađenih sirovina na području planine Majevice do okončanja postupka zaštite ovog područja u kategoriji parka prirode.
Podsjećamo, Izmjenama i dopunama Prostornog plana Republike Srpske do 2025. godine navedeno područje predviđeno je za zaštitu u navedenoj kategoriji, a u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode, te je udruženje građana “Čuvari Majevice“ iniciralo proglašenje zaštićenog područja.
Dejan Rakita / GERILA
