Ipak, u cijeloj toj nesreći bio je i jedan mali broj ljudi koji je imao razloga za slavlje i otvaranje flaše šampanjca uz kašičicu kavijara. Bogatstvo milijardera poraslo je za čak dva biliona dolara u 2024. godini, odnosno 2.000 milijardi i to po stopi tri puta većoj nego godinu dana ranije. U prosjeku, svake nedjelje bila su nova četiri milijardera. S druge strane, prema podacima Svjetske banke, broj ljudi koji žive u siromaštvu jedva se promijenio od 1990. godine. Svijet nikada nije bio ovoliko podijeljen. Jaz između jedan odsto najbogatijih i ostalih pretvorio se u nesagledivu provaliju.
PROJEKCIJE
Upozorava se na ovo u najnovijem izvještaju nevladine organizacije “Oksfam” u kom se navodi da je u posljednjih 12 mjeseci broj milijardera porastao sa 2.565 na 2.769. Njihovo zajedničko bogatstvo poraslo je sa 13 na 15 biliona dolara. Ovo je drugi najveći godišnji porast bogatstva milijardera od kada se vode ovakve i slične evidencije.
Podaci pokazuju da se najveći godišnji porast bogatstva dogodio 2021. godine, tokom pandemije korona virusa. To je uglavnom bilo podstaknuto vladama koje su ubrizgavale na stotine milijardi dolara u svoje ekonomije.
Bogatstvo deset najbogatijih ljudi na svijetu raslo je tokom prošle godine u prosjeku za skoro 100 miliona dolara dnevno. Kada bi oni kojim slučajem izgubili 99 odsto svog bogatstva preko noći i dalje bi ostali to što su i danas – milijarderi.
U svom prethodnom izvještaju “Oksfam” je predvidio pojavu prvog bilionera u roku od jedne decenije. Međutim, kako se bogatstvo milijardera ubrzava, bržim tempom od predviđenog, ova projekcija se dramatično promijenila.
Prema sadašnjim procjenama stručnjaka i stopama rasta bogatstva, svijet je na dobrom putu da u tom vremenskom okviru dobije najmanje pet multimilijardera, odnosno onih koji bi imali bogatstvo vrijedno više od 1.000 milijardi dolara, što otprilike usporedbe radi iznosi kao i glomazni godišnji vojni budžet Amerike.
MONOPOLSKE MOĆI
Ova stalno rastuća koncentracija bogatstva, ističe se u ovom izvještaju, omogućena je monopolističkom koncentracijom moći, pri čemu milijarderi sve više utiču na industrije i javno mnjenje.
Možda je najbolji primjer američki investicioni fond “Blek rok”, iza kog stoje neke od najmoćnijih porodica u svijetu, a koji kontroliše, odnosno ima akcije u gotovo svim većim američkim kompanijama vrijednim više od 10.000 milijardi.
Tu su farmaceutske kompanije, prehrambene, vojno-industrijski kompleks, energetika, informatika. Ovaj fond danas je ne samo najveći investicioni, već ima i nesagledivu političku moć da utiče na svjetska dešavanja. Prema riječima autora ove studije, kontrola globalne ekonomije od strane nekolicine privilegovanih dostigla je nivo koji se nekada smatrao nezamislivim.
Izvještaj, takođe, osvjetljava i kako se, suprotno popularnoj percepciji, bogatstvo milijardera uglavnom ne zarađuje. Oko 60 procenata njihovog bogatstva potiče od nasljeđa – monopolske moći ili veza sa “prijateljima”.
Istraživanje “Forbsa” pokazalo je da je svaki milijarder mlađi od 30 godina naslijedio svoje bogatstvo, dok banka UBS procjenjuje da će preko 1.000 današnjih milijardera prenijeti više od 5,2 biliona dolara svojim nasljednicima u naredne dvije do tri decenije.
Kako se dalje navodi u ovom dokumentu, mnogi superbogati, a posebno u Evropi, duguju dio svog bogatstva i istorijskom kolonijalizmu i eksploataciji siromašnih zemalja. Kao primjer je navedeno bogatstvo milijardera Vinsenta Bolorea, koji je svoju veliku medijsku imperiju izgradio od kolonijalnih aktivnosti u Africi.
Bolore je kupio nekoliko bivših kolonijalnih kompanija u Africi, iskoristivši talas privatizacije podstaknut programima strukturnog prilagođavanja koje su nametnuli MMF i Svjetska banka devedesetih godina prošlog vijeka. Ova strategija mu je omogućila da izgradi široku transportno-logističku mrežu u Africi, koja radi u 42 luke širom kontinenta.
SJEVER I JUG
Autori ove studije upozoravaju da ova dinamika izvlačenja bogatstva opstaje i danas, jer ogromne količine novca i dalje teku sa globalnog juga u zemlje na globalnom sjeveru, nazivajući ovaj proces kao moderni kolonijalizam.
Najbogatijih jedan odsto u zemljama globalnog sjevera poput SAD, Velike Britanije i Francuske i dalje izvlači oko 30 miliona dolara na sat sa globalnog juga kroz finansijski sistem.
Zbog toga onda ne bi trebalo da čudi što zemlje globalnog sjevera kontrolišu čak 69 odsto svjetskog bogatstva, 77 odsto bogatstva milijardera i dom su 68 odsto milijardera, uprkos tome što čine samo 21 odsto svjetske populacije.
S druge strane, zemlje sa niskim i srednjim prihodima troše u prosjeku skoro polovinu svog nacionalnog budžeta na otplatu dugova bogatim povjeriocima sa adresama u Njujorku i Londonu. Između 1970. i 2023. godine vlade globalnog juga platile su čak 3,3 triliona dolara kamata sjevernim povjeriocima.
Istorija carstva, rasizma i eksploatacije ostavila je trajno nasljeđe nejednakosti. Danas je prosječan životni vijek Afrikanaca i dalje za 15 godina kraći od Evropljana. Istraživanja pokazuju i da su plate na globalnom jugu oko 90 odsto niže od plata na globalnom sjeveru za rad jednake vještine.
Ultrabogati vole da kažu kako je za bogaćenje potrebna vještina, hrabrost i naporan rad, ali istina je da se, kako ističu autori ovog izvještaja, većina bogatstva uzima, a ne stvara. Ukazuju i da neoporezovane milijarde dolara nasljedstva predstavljaju uvredu za pravičnost, održavajući novu aristokratiju u kojoj bogatstvo i moć ostaju zaključani u rukama nekolicine.
NOVI APEL
Novac koji je očajnički potreban svakoj zemlji za ulaganje u nastavnike, kupovinu lijekova i otvaranje dobrih radnih mjesta prebacuje se na bankovne račune superbogatih. Ovo nije samo loše za ekonomiju već i za čovječanstvo, poručili su iz ove organizacije pozivajući još jednom vlade da brzo djeluju na smanjenju nejednakosti i okončanju ekstremnog bogatstva.
Prema podacima Svjetske banke, smanjenje nejednakosti moglo bi da okonča siromaštvo tri puta brže, nego trenutne mjere koje se sprovode. Iz “Oksfama” navode da bi trebalo uvesti globalnu poresku politiku koja bi osigurala da najbogatiji ljudi i korporacije plaćaju svoj pošten udio, pri tome ukidajući poreski raj, koji je mnogobrojan.
“Oksfamova” analiza pokazuje da čak polovina svjetskih milijardera živi u zemljama u kojima nema poreza na nasljedstvo. U njoj se ističe i da bi trebalo ograničiti plate generalnih direktora i menadžera, ali i restrukturisati i glasačka ovlašćenja u Svjetskoj banci, MMF-u i Savjetu bezbjednosti UN kako bi se garantovala pravična zastupljenost zemalja globalnog juga.
Na kraju se poručuje i da se bivše kolonijalne sile moraju suočiti sa trajnom štetom uzrokovanom njihovom kolonijalnom vladavinom, ponuditi formalna izvinjenja i pružiti reparacije pogođenim zajednicama.
Plate izvršnih direktora vodećih evropskih kompanija bile su čak 110 puta veće od prosječne plate zaposlenih u Evropskoj uniji. Prema izvještaju konsultantske firme “Mercer”, prosječna ukupna naknada za izvršne direktore, uključujući plate i bonuse, iznosila je 4,15 miliona evra, dok je prosječna godišnja plata radnika u Evropskoj uniji bila 37.863 evra. Prema nedavno objavljenim podacima, osnovna plata generalnih direktora bila je 1.571.000 evra. Evropska konfederacija sindikata upozorila je da ovaj ogroman jaz u bogatstvu između radnika i izvršnih direktora negativno utiče na ekonomiju i demokratiju.
